Bilecik isminin kökeni, tarih boyunca bölgede yaşamış medeniyetler ve coğrafi özelliklerle yakından ilişkilidir. Şehrin adının, Bizans dönemindeki “Belekoma” kelimesinden türediği düşünülmektedir. Belekoma, Yunanca kökenli bir kelime olup “güzel vadi” veya “yüksek kale” anlamına gelmektedir. Bilecik’in merkezinde yer alan Belekoma Kalesi, bu ismin kaynağı olarak kabul edilir. Kale, Bizans döneminde bölgeyi korumak için inşa edilmiş ve stratejik konumu nedeniyle önem kazanmıştır. Belekoma Kalesi zaman içinde şehrin adıyla özdeşleşmiş ve bu isim halk arasında değişim geçirerek “Bilecik” hâline gelmiştir.
Bölge, Hititler döneminden itibaren önemli bir yerleşim alanı olmuştur. Hititlerden sonra Frigler, Lidyalılar, Persler ve Romalılar bölgeye hâkim olmuştur. Roma İmparatorluğu döneminde “Belekoma”, önemli ticaret yollarının geçtiği bir durak olarak kullanılmıştır. Bizans döneminde ise kale, bölgenin savunması için önemli bir üs hâline gelmiştir. 1071 Malazgirt Savaşı sonrasında Selçuklu akınlarıyla birlikte bölge Türklerin kontrolüne geçmeye başlamıştır. Selçuklular döneminde “Bilecik” ismi kullanılmaya başlanmış ve kale, Selçuklu mimarisiyle güçlendirilmiştir.
Bilecik, Osmanlı Devleti’nin kuruluş sürecinde de önemli bir rol oynamıştır. Osmanlı Beyliği, 1299 yılında burada resmî olarak kurulmuş ve Söğüt ile birlikte Osmanlı Devleti’nin temel taşlarından biri olmuştur. Osman Gazi’nin kayınpederi olan Şeyh Edebali de Bilecik’te yaşamış ve manevi rehberliğiyle Osmanlı’nın kuruluş felsefesine katkı sağlamıştır. Osmanlı’nın ilk yıllarında “Bilecik” adı artık yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Osman Gazi, Belekoma Kalesi’ni fethederek burayı Osmanlı’nın ilk kalelerinden biri hâline getirmiştir.
Cumhuriyet döneminde Bilecik, bu tarihî geçmişini koruyarak Türkiye Cumhuriyeti’nin önemli şehirlerinden biri olarak varlığını sürdürmüştür. Şehir, Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna tanıklık etmesi nedeniyle tarihî ve kültürel açıdan büyük bir öneme sahiptir. Bugün “Bilecik” ismi, geçmişteki “Belekoma” adından evrilerek günümüze ulaşmış ve Osmanlı’nın kuruluşuna şahitlik eden bu toprakların tarihî mirasını yaşatmaya devam etmektedir.