Bayburt, Türkiye’nin kuzeydoğusunda yer alan ve tarihi İpek Yolu üzerinde önemli bir konuma sahip olan bir şehirdir. İsminin kökeni hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte, çeşitli kaynaklar ve rivayetler farklı açıklamalar sunmaktadır. Bu açıklamalar, bölgenin zengin tarihi ve kültürel geçmişiyle doğrudan ilişkilidir.
Bir görüşe göre, “Bayburt” ismi Ermenice kökenlidir. Orta Çağ kaynaklarında bölgenin adı “Paypert” veya “Baibert” olarak geçmektedir. Ermenice’de “berd” kelimesi “kale” anlamına gelirken, “bay” veya “pai” önekleriyle birlikte “yüksek” veya “büyük” anlamını taşıyabilir. Bu bağlamda “Paypert” ismi, “Büyük Kale” veya “Yüksek Kale” anlamına gelerek şehrin stratejik ve savunma açısından önemli konumunu yansıtmaktadır.
Başka bir teori ise ismin Türkçe kökenli olabileceği yönündedir. Türk dilinde “bay” kelimesi “zengin” veya “soylu” anlamına gelirken, “burt” eski Türkçede “şehir” veya “kale” anlamında kullanılmaktadır. Bu açıdan bakıldığında “Bayburt”, “Zengin Şehir” veya “Soylu Kale” anlamına gelmektedir. Bu görüş, Türklerin bölgeye yerleşmesi ve etkilerini artırmasıyla birlikte ismin bu şekilde anılmaya başladığını öne sürmektedir.
Son olarak, bazı kaynaklar “Bayburt” isminin Pers (Fars) dilinden geldiğini savunmaktadır. Persçe’de “bay” kelimesi “efendi” veya “sahip” anlamına gelirken, “burd” ise “kale” demektir. Dolayısıyla “Bayburd” olarak telaffuz edilen isim “Efendinin Kalesi” anlamına gelmektedir. Bölgenin tarih boyunca Pers İmparatorluğu’nun etkisi altında kalmış olması bu tezi destekleyen unsurlardan biridir.
Bu farklı teoriler, Bayburt’un isminin kökenine dair net bir bilgi sunmasa da, şehrin tarih boyunca çeşitli medeniyetlerin etkisi altında kaldığını ve kültürel bir zenginliğe sahip olduğunu göstermektedir. Bu zenginlik, Bayburt’un günümüzde de tarihi ve kültürel mirasını koruyan önemli bir şehir olmasını sağlamaktadır.